Alergia u psa to znacznie częstsze zjawisko, niż nam się wydaje. Jak dużo psów ma uczulenie i jakie są to alergie?

Niestety, z każdym rokiem alergia u psa występuje coraz częściej. Regularnie rozpoznaje się atopowe zapalenie skóry, zaś na drugim miejscu są alergie pokarmowe. Przyjrzyjmy się im nieco dokładniej.

Atopia

Jest to wytwarzanie przez organizm przeciwciał klasy IgE na już bardzo niskie stężenia alergenów w środowisku. Zazwyczaj pies nie zareagowałby na tak niskie stężenia, jednak w przypadku zaburzeń często najmniejszy czynnik wywołuje reakcję.

Atopowe zapalenie skóry (AZS) u psa

Jest to zapalenie skóry w określonych miejscach ciała psa (oczy, wargi i uszy, przestrzenie między palcowe, pachwiny) o charakterze przewlekłym i nawracającym. Choroba ma podłoże genetyczne.  Zdarza się, że pies jest uczulony równolegle na alergeny wziewne. Choć nie zdajemy sobie z tego sprawy, to ta przypadłość dotyczy ok 15% populacji wszystkich psów na świecie. Przez skórę cały czas przenikają alergeny, co pobudza limfocyty i powoduje zapalenie skóry. Z kolei to powoduje uszkodzenie powłok skórnych i jeszcze łatwiejsze wnikanie alergenów. Często wymienia się podatne rasy na AZS, są to głównie: golden retriever, bokser, labrador oraz teriery, ale przypadłość jest częsta również u innych ras, a także u mieszańców (kundelków). Objawy choroby widoczne są przed trzecim rokiem życia psa.

Przyczyny i powikłania AZS

Głównym alergenem odpowiedzialnym za AZS są roztocza, dlatego psy żyjące w domu są znacznie bardziej narażone na AZS ze względu na większe jego stężenie. Powikłaniem jest drożdżakowe zapalenie skóry. W początkach diagnozy nie wykonujemy testów serologicznych ani skórnych, zamiast tego wykluczamy pasożyty oraz infekcje pokarmowe. Następnie, jeśli powyższe zostanie wykluczone, przeprowadzamy leczenie lekami przeciwzapalnymi. Przy nawrotach stosujemy testy alergiczne. Później wdrażamy immunoterapię. Również w łagodzeniu objawów powinniśmy używać odpowiednich szamponów. Dieta zawierająca wielonienasycone kwasy tłuszczowe może łagodzić objawy atopowego zapalenia skóry i jest zalecana. W badaniach stwierdzono, że psy karmione karmami rybnymi miały znacznie mniejsze objawy i mniej się drapały.

Pokarmowa alergia u psa

To drugie co do częstotliwości występowania zaburzenie. Ani wiek, ani płeć nie mają znaczenia w ryzyku tej choroby. Wśród ras predysponowanych do alergii pokarmowych wymienia się: boksery, mopsy, owczarki niemieckie, rhodesian ridgebacki, west highland white terriery. Jednak alergia u psa występuje we wszystkich rasach oraz psach 'miksach’ (kundelkach).

Głównym objawem alergii pokarmowej jest świąd, który nie jest powiązany ze zmianami pór roku. Występują krosty, grudki i rumień w okolicach pachwin oraz na brzuchu. Jednocześnie może dojść do zapalenia skóry, łojotoku, a nawet zapalenie ucha zewnętrznego. Często alergii pokarmowej towarzyszą objawy żołądkowe z biegunkami. Bardzo trudno odróżnić alergię pokarmową od AZS. Niektóre badania wskazują, że te dwie choroby można rozróżnić podając glikokortykosteroidy, które powinny zadziałać u psa z AZS, ale nie przyniosą ulgi psom z alergią pokarmową. Jeśli pies dalej się drapie to z dużym prawdopodobieństwem będzie to alergia pokarmowa.

Alergia u psa wywołana przez jad/ślinę

Zupełnie nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak częstym jest to zjawiskiem. Podobnie, nie spodziewamy się, jak wiele zwierząt może cierpieć z powodu ukąszeń. Alergia u psa może być wywołana przez ślinę lub jad: kleszczy, os, mrówek, pszczół, szerszeni, pająków, much, komarów itd. Trudno odróżnić je od innych alergii. Jedynie testy alergiczne mogą wskazać kierunek. U psów nie obserwowano reakcji uogólnionych na jad owadów, są to reakcje miejscowe. Jeśli więc dostrzegamy u psa rumień na pewnym obszarze, krosty lub świąd, możemy brać pod uwagę ukąszenia przez owady. Jednym z wyjątkowo niebezpiecznych dla psów jest jad ropuchy. Zdarzają się przypadki śmierci psa po zetknięciu ze śluzem ropuchy.

Kontaktowa alergia u psa

Alergia kontaktowa to reakcja na bezpośredni kontakt skóry z alergenem. Od kontaktu ze skórą do reakcji mija 12-72h, natomiast same objawy są widoczne od 6 miesięcy do nawet 2 lat. Rośliny, które mogą stanowić zagrożenie dla psów to m.in.: chryzantema, kamelia, pierwiosnek, dalia, mniszek lekarski, sosna, iglaki, bluszcz, liliowe czy cedr. Leki to np. gentamycyna, neomycyna. Niebezpieczne mogą okazać się także niektóre metale w obrożach/smyczach/klatkach psów: nikiel i chrom. Innymi alergenami są: środki ochrony roślin, owadobójcze, guma, kauczuk, lateks, środki piorące i myjące. Objawy pojawią się tam gdzie skóra jest cienka, np. brzuch i pachwiny. W tej alergii powinna być widoczna granica między zdrową i chorą tkanką skóry.

Co jeszcze uczula psy?

Psy może uczulać wiele substancji. Są to alergeny pochodzenia zwierzęcego, roślinnego i chemicznego. W zależności od czynnika wywołującego tak silną reakcję rozróżnia się różne alergie. Efektem jest nadwrażliwość, której podłożem są mechanizmy odpornościowe. Swoiste przeciwciała wiążą się z antygenem, prowadząc do produkcji mediatorów odpowiedzialnych za stan zapalny. Bardzo długo uważano, że alergeny wdychane są bardziej uczulające od tych, które dostają się przez skórę czy układ pokarmowy. Jednak badania pokazują, że to te drugie są groźniejsze dla psa.

Główne alergeny pokarmowe:

• drób, wołowina,
• soja, kukurydza, zboża, ryż, ziemniaki
• mleko krowie, ryby, jaja.

Podejrzewa się, że różne dodatki stosowane w karmach, również mogą uczulać psy.

Alergeny związane z pasożytami i insektami:

• alergiczne pchle zapalenie skóry psa – w tym przypadku uczula białko zawarte w ślinie pcheł. Alergia u psa jest sezonowa od wiosny do jesieni, gdy pcheł jest najwięcej. Wg pewnych teorii, jeśli szczeniaki będziemy chronić przed pchłami np. za pomocą preparatów, to mają one znacznie większe ryzyko wystąpienia alergii na ślinę pcheł w dorosłym życiu. Spowodowane jest to nabyciem odporności na antygeny w przypadku pokąsania szczeniaka.

Wyróżniamy cztery typy alergii:

• Alergia typu pierwszego: to reakcja alergiczna, która zachodzi podczas drugiego kontaktu z alergenem. Reakcja jest natychmiastowa (do kilku minut). Może wystąpić atopia, alergiczne pchle zapalenie skóry, alergia pokarmowa, nietolerancja leków.
• Alergia typu drugiego: tu wytwarzane są przeciwciała skierowane przeciwko komórkom lub błonom komórkowym psa.
• Alergia typu trzeciego: kompleksy naturalnie znajdujące się w organizmie i nie powodujące żadnych reakcji organizmu. Kompleksy te nieustannie rozpadają się i łączą (kompleks antygen-przeciwciało) działają miejscowo np. na stawy czy nerki.
• Alergia typu czwartego: to nadwrażliwość opóźniona. Nie jest związana z przeciwciałami jak poprzednie, lecz z limfocytami T. Objawy widoczne są po ok. 1-2 dniach. Mogą to być alergie kontaktowe, alergie na pchły, reakcje na zakażenia pasożytami.

Jak zdiagnozować alergię pokarmową?

Alergie pokarmowe diagnozuje się za pomocą diety eliminacyjnej oraz przeprowadza się próby prowokacyjne. Pies powinien stopniowo przechodzić na nową dietę, a nowa dieta musi zawierać tylko jeden rodzaj białka. Dietę stosuje się minimum 4 tygodnie, chodź bezpieczne jest 8 tygodni, a nawet osobiście stosowałbym 10 tygodni dla pewności. Po tych kilku tygodniach, gdy/jeśli (bo to nie jest pewne, pies może mieć również alergię na 'nowe’ białko) objawy ustąpią przechodzi się do próby prowokacyjnej. Oznacza to, że do nowej karmy dodaje się JEDEN składnik z karmy poprzedniej. Jeżeli wystąpi alergia w ciągu 2-48 godzin, to znaleźliśmy składnik, który uczula psa. W przypadku, gdy alergia nie wystąpi – obserwujemy psa przez 2 tygodnie, bo część alergii ma charakter opóźniony. Jeśli po dwóch tygodniach wciąż nie ma uczulenia pokarmowego – podajemy kolejny JEDEN składnik z diety poprzedniej.

Istotne przy diagnozie alergii pokarmowej

Sporządzamy listę pokarmów, które pies może jeść oraz tych, na które zareagował. W czasie diety eliminacyjnej nie podajemy psu NIC poza karmą i wodą. Przy tej diecie trzeba używać karm, co do których mamy pewność, że producent podał wszystkie składniki na etykiecie produktu. Jeśli przejdziemy na nową karmę, która nie będzie miała w sobie alergenów, które odkryliśmy, a pies nadal ma alergię – trzeba porównać jakie składniki doszły i zrobić ponownie dietę eliminacyjną uwzględniając te nowe składniki.

Diagnostyka innych rodzajów alergii

W przypadku atopowego zapalenia skóry diagnozę stawia się za pomocą kryteriów diagnostycznych. Jako narzędzie pomocnicze uważa się oznaczenie miana swoistych przeciwciał. Testy alergiczne są tylko pomocą pozwalającą stwierdzić konkretne alergeny oraz przygotowanie zestawów immunoterapii swoistej.

Alergiczne pchle zapalenie skóry psa diagnozuje się za pomocą testów skórnych z użyciem antygenu pcheł. Dodatkowo pomocna jest biopsja skóry, która jest bardzo skuteczna, gdyż pod mikroskopem widać dobrze charakterystyczne zmiany na skórze (grudki, rumień).

Z kolei alergie kontaktowe są również bardzo podobne do AZS. Jedną metodą diagnostyczną może być naklejenie na skórę psa plastra nasączonego substancją, która może powodować reakcje alergiczne. Plaster powinien pozostać na miejscu przez dwa dni, a następnie sprawdzamy, czy wystąpiła w tym miejscu reakcja alergiczna. Problem w tym, że podczas badania na grupie kontrolnej blisko 85% zdrowych psów wykazywało alergię w miejscu podania plastra. Inną, lepszą metodą jest zamieszkanie psa na dwa-trzy tygodnie w innym miejscu. Wówczas psa trzeba porządnie wykąpać, żeby usunąć wszystkie alergeny z jego sierści. Po tym czasie psa wprowadzamy z powrotem do domu i sprawdzamy, czy alergia wróciła.

Czy testy są miarodajne i „pewne”?

Wiele psów zdrowych oraz np. takich, które przechodzą chorobę lub zakażenie pasożytami ma podwyższoną liczbę przeciwciał. Wówczas wyniki wychodzą fałszywie dodatnie. Badano, ile psów klinicznie zdrowych otrzymuje wyniki fałszywie pozytywne i jest to ok 21%. Jednakże, wyniki fałszywie dodatnie zależą od konkretnego alergenu. Przykładowo dla roztoczy i traw testy są wysoko miarodajne, ich swoistość i czułość bliska jest 94-95%. Z kolei dla chwastów i pyłków traw wskaźniki te są bliżej 80%. Czułość i swoistość zależy w dużej mierze od metody badania. Jeśli uśrednimy wszystkie metody i alergeny- ok 20% wyników jest fałszywie dodatnich, lub fałszywie ujemnych. Oprócz powyższych ograniczeń zachodzą reakcje krzyżowe, gdzie jeden alergen działa tak, jak gdyby był innym alergenem. W tym przypadku w teście będzie wynik fałszywie dodatni. Dlatego też wyniki badań nie mogą być automatycznie diagnozą psa. Najważniejszy jest obraz kliniczny.

Testy na alergie pokarmowe

W przypadku alergii pokarmowej, nie zawsze poziom przeciwciał IgG jest wyższy u psów chorych porównując do zdrowych. Również psy z chorobami przewodu pokarmowego miały najwyższy poziom przeciwciał mimo, że nie miały alergii pokarmowej. Badania naukowe pokazały, że gdy psy przeszły na dietę eliminacyjną i gdy wykluczono alergen, poziom przeciwciał nie zmniejszał się, a wręcz przeciwnie- wzrastał. Natomiast poziom przeciwciał IgE bardzo często nie był wcale wykrywalny, tak u psów zdrowych, jak i chorych. Kolejne badania nad nowymi metodami diagnostyki nie przyniosły zamierzonego rezultatu, gdyż testy te mogły pochwalić się bardzo niską czułością ok 6,5% dla IgE i ok 26,5% dla IgG. Czyli większa szansa trafienia czy składnik uczula to rzut monetą, gdzie szansa wynosi 50%.

Czy alergia u psa może być powiązana z mieszkaniem w mieście?

Okazuje się, że tak. W badaniach szukano podobnych zależności, które są znane u ludzi. Obserwowano występowanie alergii częściej w środowisku miejskim, niż w środowisku wiejskim. Badanie przeprowadzono prostą metodą ankietową mieszkańców miast i wsi. Mniejszy kontakt ze zróżnicowaną mikroflorą, drobnoustrojami, a także styl życia i dieta powodują zwiększone ryzyko alergii wśród mieszkańców miast. Alergia u psa i człowieka ma więc wiele wspólnego. Człowiek i pies mają to samo środowisko, te same czynniki zewnętrzne oraz posiadają zbliżoną mikrobiotę.  Dlatego nie dziwi, że wyniki badań okazały się zbieżne.

Powyżej na grafice przedstawiono wyniki badań. Jak widać, psy w mieście „mają gorzej” niż psy na wsi. Ze względu na to, że w miastach i wsiach jest różna populacja różnych ras i kundelków, dlatego stworzono podzbiór oznaczony kolorem fioletowym, do którego trafiły rasy, które są tak samo rozpowszechnione w miastach jak i na wsi. Oczywiście, psy mieszkające na wsi, ale nie mające kontaktu z innymi zwierzętami, nie wychodzące na spacery itd. również będą mniej odporne na alergie.

Zdrowie psów na wsi i w mieście

Naukowcy potwierdzili również, że psy mieszkające w domu wraz z co najmniej dwójką dzieci są mniej narażone na alergie od psów, które żyją w mniejszych rodzinach. W innych badaniach wskazano, że kontakt z alergenami we wczesnym dzieciństwie (tak samo człowieka jak i psa) zmniejsza ryzyko alergii w późniejszym życiu. Mikrobiota ludzi żyjących na wsi jest inna od ludzi żyjących w mieście. Trwają badania, które coraz jaśniej ukazują powiązanie zdrowia gospodarza od rodzaju mikrobioty. Zaś ta jest znacznie bardziej rozbudowana u osób, które mieszkają na wsi. W badaniach tych widać już oczywiste korelacje między środowiskiem życia, a zdrowiem tak ludzi jak i wszystkich pozostałych ssaków, w tym psów i kotów.

Złota rada:

istnieje stary i sprawdzony sposób pierwszej pomocy na zaczerwienioną, podrażnioną alergicznie skórę. Jeśli nie mamy możliwości udać się z psem do lekarza weterynarii, możemy zwierzakowi pomóc i uśmierzyć ból. Jako pierwszą pomoc na podrażnioną lub zaczerwienioną skórę zastosujmy okłady z krochmalu. Po 15-30 minutach dokładnie spłukujemy i nie osuszamy skóry. Równie skuteczny jest okład z owsa. Owies zalewamy gorącą wodą i czekamy, aż ostygnie. Następnie odcedzamy i stosujemy okład na 10-15 minut. Później ponownie, spłukujemy i nie osuszamy skóry. Są to sposoby, które mogą przynieść ukojenie naszym zwierzętom. Jednak wizyta u specjalisty nadal jest najlepszym rozwiązaniem.

Na koniec:

pewne rasy psów są bardziej, a innej mniej podatne na dane alergie. Tak samo kundelki mają alergie, jak i psy rasowe. Ludzie też je mają. Jednym z kluczowych alergenów są roztocza i to one pierwsze powinny nam przyjść na myśl jeśli pies wykazuje objawy alergii. Pies, czy człowiek żyjący w domu na kanapie = kontakt z roztoczami.

Bibliografia:

• THE MOST COMMON ALLERGIC DISEASES IN DOGS, Marta Dopierała, Katarzyna Andraszek; 2019
• Urban environment predisposes dogs and their owners to allergic symptoms, Emma Hakanen, Jenni Lehtimäki, corresponding author Elina Salmela, Katriina Tiira, Johanna Anturaniemi, Anna Hielm-Björkman, Lasse Ruokolainen, and Hannes Lohi 2018; Creative Commons Attribution 4.0 International License
• Diagnostyka serologiczna alergicznych chorób skóry u psów i kotów, Marcin Szczepanik, Piotr Wilkołek z Zakładu Diagnostyki Klinicznej i Dermatologii Weterynaryjnej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej w Lublinie

Tagi: alergia, alergie, białko, bodziec, choroby, dieta, karma, karmienie, pies, pokarm, posiłek, reakcja, zdrowie