Czy głowa psa ma wpływ na jego zachowanie? O czym świadczy kształt czaszki zwierzęcia?
Tym, co wizualnie odróżnia od siebie psy jest m.in. głowa psa, wielkość ciała, umaszczenie oraz rodzaj sierści. Różne rasy psów mają odmiennie wyglądające głowy. Przeważnie po samej głowie człowiek jest w stanie ocenić, z jaką rasą ma do czynienia. Jest to jedna z bardziej charakterystycznych cech. Wygląd głowy zależny jest od budowy czaszki, na której osadzone są oczy, uszy, pysk i nos psa. To właśnie na nie ludzie najbardziej zwracają uwagę.
Kształt czaszki w znacznej mierze jest wynikiem pracy hodowlanej ludzi. To oni nadali bądź też utrzymali kształt czaszki danej rasy. Głowa psa ma też inne zadania. Oprócz nadawania psu charakterystycznego wyglądu – jej długość, szerokość i proporcje determinują takie podstawowe sprawy jak wymianę ciepła. Ponadto, określają sprawność zmysłów psa, takich jak: węch, słuch czy wzrok.
Długość czaszki
Długość czaszki psa waha się między 7cm, a 28 cm. Wilki posiadają długie czaszki, ale nie aż tak, jak niektóre psy np. charty czy borzoj, wilczarz rosyjski. Z drugiej strony są rasy psów brachycefaliczne jak np. nasz gryfonik. Ten „skrócony pysk” to tzw. pedomorfoza, czyli utrwalenie przez dobór hodowlany osobników tak, aby przyszłe pokolenia wyglądały jak wczesna faza rozwojowa pierwowzoru. Mówiąc prościej, kolejne dorosłe osobniki mają wyglądać jak szczeniaki.
Wszystkie rasy psów rodzą się z krótkimi pyskami, a wydłużenie pyska następuje dopiero później. Oprócz samego skrócenia czaszki, w tych rasach zmieniają się też inne parametry jak: zmiana kąta twarzowo-czaszkowego, kąta podniebienia, budowa stawu skroniowo-żuchwowego oraz blaszki sitowej. Zmianie ulega również sam mózg. Mózg psa brachycefalicznego łączony jest z łatwiejszym rozpoznawaniem gestów człowieka i większym skupieniu uwagi na właścicielu. Jako właściciel gryfonika oraz innych ras (obecnie i w przeszłości) nie mogę się z tym nie zgodzić.
Cephalic index (CI)
Wskaźnik ten to prosta metoda na porównanie budowy czaszek psów różnych ras oraz tych, które występują w jednej rasie. Aby obliczyć CI należy podzielić szerokość czaszki przez jej długość, wynik pomnożyć razy sto . Szerokość mierzy się w najszerszym miejscu łuków jarzmowych, a długość od zewnętrznego guza potylicznego do czubka nosa. Psy z dużym wskaźnikiem CI to psy brachecefaliczne. U charta wskaźnik wynosi ok 42, a u Shih tzu ok 87. Wilki mogą pochwalić się CI na poziomie ok 51. Jack Russell Terrier to CI 61.43 (+/- 5.07 w obrębie rasy). Wielkość i masa psa są również powiązane ze wskaźnikiem CI. W badaniach nie stwierdzono istotnych różnic w wielkości mózgu lub wielkości płata węchowego u psów z różnym CI. Jednakże, wskaźnik CI może powiedzieć nam, jak rozmieszczony jest mózg psa oraz płat węchowy. Okazuje się, że rasy psów brachycefalicznych w obrazie MRI w sposób widoczny mają zrotowane półkule mózgowe oraz mają przemieszczony płat węchowy. To są najistotniejsze zmiany w mózgu u psów z różnym CI. Zmiana położenia płata węchowego to kolejny, po skróceniu kufy potencjalny czynnik, przez który psy brachycefaliczne nie są używane w pracy węchowej. Może się to wiązać z nieco słabszym odbieraniem i przetwarzaniem zapachów.
Czego dowiedziano się z pomocą CI ?
Badania nad wskaźnikiem CI przeprowadzono w Australii. Zmierzono po 6 psów i 6 samic z najpopularniejszych 49 ras. Wybierano psy co najmniej dwu letnie i były to psy tylko wystawowe. Wyniki dla danej rasy uśredniono. Za pomocą kwestionariuszy uzyskano informację o zachowaniu się blisko 8500 psów różnych ras. Ankieta miała 100 pytań i oceniano w niej zachowanie psa na codzienne sytuacje w skali 1-5.
Psy z wysokim CI mają lepszą ostrość widzenia w centrum, ale gorszą po bokach. Zauważono to podczas reakcji na wykonywane przez człowieka gesty. Naukowcy wiążą to z budową czaszki i mózgu psa. Przypuszcza się, że poprzez pracę hodowlaną i dobór osobników do rozrodu hodowcy wpływają nie tylko na wygląd psów, ale i na ich postrzeganie świata, odbieranie bodźców, budowę i pracę ich mózgów.
Badania behawioralne
Głowa psa, a jego zachowania
Z kolei wśród psów o wyższym wskaźniku CI (z krótszą kufą) więcej było zachowań dotyczących: wylizywania sierści, uporczywego wpatrywania się w człowieka.
Jedynie trzy cechy były wspólne dla wszystkich psów, każdej rasy, wielkości, masy ciała i wskaźnika CI. Były to: koprofagia, potrzeba gryzienia, żucia oraz ciągnięcie na smyczy.
Budowa głowy, a węch
Kolejnym, bardzo istotnym aspektem jest zdolność powonienia. Dłuższa kufa u psa to nie tylko wygląd, ale również specyficzna budowa anatomiczna. W długiej kufie możliwa jest lepsza cyrkulacja powietrza, a nabłonek nosowy, lemiesz, czy małżowiny sitowe zajmują znacznie większą powierzchnię niż u psa ze skróconą kufą. Podobnie, istotny wpływ ma położenie płata węchowego w mózgu psa i przekazywanie informacji przez opuszkę węchową. Choć psy brachycefaliczne wyczuwają zapachy znacznie lepiej niż ludzie, to jednak ich zdolności są znacznie mniejsze niż psów o większej czaszce. Z tego względu ich zachowania myśliwskie są nieznaczne, a możliwości użytkowe ograniczone. O ile rasy mezocefaliczne lub dolichocefaliczne mogą znacząco polegać na zmyśle węchu, o tyle psy z krótszymi kufami nie mają aż takich zdolności.
Wnioski
Wywnioskować można, że rasy użytkowe, wykorzystywane do polowania na zwierzynę posiadają dłuższą kufę. Jest to istotne przy obserwowaniu zwierzyny i chwytaniu tropów. Podobnie psy pasterskie to psy o wydłużonych kufach. Dla nich istotne jest obserwowanie potencjalnego drapieżnika. Muszę tu podkreślić, że psy dolichocefaliczne (o długiej kufie) mają znacznie szerszy kąt widzenia. Może wynosić nawet 270 stopni. Z kolei psy brachycefaliczne widzą praktycznie tylko w przód (podobnie jak ludzie). Ich kąt widzenia wynosi do 200 stopni. Z tego względu psy brachycefaliczne doskonale sprawdziły się jako zwierzęta do towarzystwa.
Pamiętajmy również, że wśród psów znaleźć możemy ich większe i mniejsze odpowiedniki. Na przykład sznaucer miniaturowy i olbrzymi będą miały podobny wskaźnik CI, a różną masę i wzrost. Jak pokazały badania, to właśnie CI (budowa i kształt czaszki), a nie sama masa i wzrost zwierzęcia mogą być kluczowe w ocenie ich zachowania.
Na koniec
Jest to również wskazówka dla hodowców. Głowa psa może mieć znaczący wpływ na zachowanie psa. Powinniśmy to mieć na uwadze podczas wyboru psów do hodowli i dobierać osobniki zgodnie z tym, co chcemy uzyskać. Psy polujące, tropiące i sportowe, u których liczy się instynkt pogoni, zaciętość, dążenie do celu – z dłuższą kufą. Z kolei bardziej skupione na człowieku mogą okazać się psy z krótszą kufą. Może to się okazać istotne także podczas oceny psa na ringu. Pies o dłuższej kufie może odbierać więcej bodźców (większe pole widzenia, lepsze zdolności węchowe), a mniej skupi się na człowieku i pokazaniu siebie. Może zostać przez to gorzej oceniony przez sędziego, jednak nie oznacza to, że jest psem gorszym. Jest to po prostu pies do innych celów, mniej zainteresowany show, jakie odbywa się w jego pobliżu.
Bibliografia:
Human Induced Rotation and Reorganization of the Brain of Domestic Dogs, Taryn Roberts, Paul McGreevy, Michael Valenzuela
Pies. Zachowanie, żywienie i zdrowie. Linda P. Case. Galaktyka, 2018