Do zgłębienia tematu i napisania artykułu zainspirowały nas zdjęcia opublikowane na facebooku. Był na nich jack russell terrier tricolor z pewnej zagranicznej hodowli. Otóż w tym przypadku odcień czarnej sierści mocno wpadał w kolor szary – matowy. Być może była to wina przekłamania kolorów na zdjęciu. W każdym razie wywiązała się burza mózgów i próba odpowiedzenia na pytanie, jaki mechanizm genetyczny zaowocował taką właśnie sierścią. Czy udało nam się znaleźć przyczynę? Być może, ale na pewno można wynieść jakąś lekcję z tego tematu.
Gen MLPH
Jak wiadomo (również z poprzednich wpisów), za umaszczenie naszych JRT odpowiada między innymi melanina. Zatem to właśnie tutaj należy doszukiwać się większości problemów z barwą sierści. Tak też, gen MLPH, znajdujący się w locus D koduje białko melanophilin. Białko to odpowiada za transport i utrwalenie komórek zawierających melaninę. Mutacja tego genu prowadzi do rozcieńczania koloru. Mutacja ma charakter recesywny i wpływa zarówno na eumelaninę jak i na feomelaninę. Oznacza to, że do rozjaśnienia koloru sierści psa dojdzie wtedy, gdy wystąpią obie kopie zmutowanego genu. W przypadku pojedynczej kopii genu zmutowanego i pojedynczej kopii genu prawidłowego, u psa nie wystąpi rozjaśnienie koloru. Jednak pies będzie określany mianem nosiciela, tzn. że będzie mógł przekazywać potomstwu wadliwy gen.
D-locus
Każdy pies posiada parę alleli w locus D. Mogą to być:
D – intensywna pigmentacja, kolor 'normalny’, gen dominujący.
małe d – rozcieńczenie pigmentu, kolor 'wyblakły’, gen recesywny.
wariant małe d2 – rozcieńczenie pigmentu, kolor 'wyblakły’ [w niektórych rasach psy, które fenotypowo były rozcieńczone, ale w testach genetycznych wychodziły jako 'nie rozcieńczone’, zauważono u nich inny rodzaj mutacji, nazwano go d2, jest dziedziczony w ten sam sposób co 'd’]. Ten wariant występuje zwykle u psów rasy chow chow, sloughi, thai ridgeback, buldog francuski.
kolejny wariant małe d3 – również rozcieńczenie pigmentu. Allel występuje u chihuahua, mudis węgierskiego, pumi węgierskiego, charta włoskiego, pekińczyka, owczarka szetlandzkiego, shih-tzu, mastifa tybetańskiego, yorkshire terriera
Jack russell terrier tricolor. Czarny czy szary?
Ogromna większość jack russell terrierów posiada normalną pigmentację i jest homozygotyczna 'DD’. Oznacza to, że będą mieć sierść normalnie wypigmentowaną, a w dodatku nie będą przenosić genu rozjaśniającego na swoje potomstwo. Jeśli natomiast wystąpi niesłychanie rzadki przypadek JRT z mutacją 'dd’ (recesywny), to kolor czarny stanie się szarym (często z odcieniami niebieskimi), a kolor brązowy będzie kremowy/liliowy.
Jak to się stało?
Możemy sobie wyobrazić długo skrywane geny w liniach obojga rodziców 'dD’ x 'dD’, które latami nie miały się jak ujawnić, gdyż zawsze drugi rodzic był 'DD’. W takich przypadkach rozjaśnienia nie było widać w fenotypie, a więc wyglądzie psa, ale utajony gen przenosił się na poszczególnych potomków. Dopiero, gdy skojarzono ze sobą dwa psy z ukrytym genem recesywnym w locus D, to statystycznie u 25% szczeniaków wystąpił jasny odcień sierści. Wówczas pies sprawia wrażenie wyblakłego. Takie kolory są od urodzenia i nie jest to spowodowane innym genem (istnieją również geny, które powodują blaknięcie psa z jego wiekiem).
Czym jest dysplacja mieszków włosowych u jack russell terrier tricolor?
Jest rzadką genetyczną przypadłością, która powoduje wyłysienia w miejscu występowania czarnych włosów. Schorzenie również występuje u psów całkowicie czarnych lub czarno-białych. Szczeniaki rodzą się trikolorowe, ale z biegiem czasu okrywa włosowa traci kolor i staje się coraz rzadsza i gorsza (od ok 3-4 tygodnia życia). Zaburzenie związane jest z mutacją właśnie genu MLPH, ale prawdopodobnie nie jest to jedyny gen. Badacze podejrzewają występowanie mutacji w innym genie autosomalnym recesywnym. Pewne stare badania z 1976 sugerowały, że za dysplazję mieszków włosowych odpowiadają geny dominujące. Tezę opierali na obserwacji rodzeństwa z tą przypadłością oraz ich potomstwa.
Dysplazja mieszków włosowych
U psów dotkniętych tą przypadłością czarny włos staje się wyblakły, matowy, bez połysku oraz wypada zbyt wcześnie. W okolicach 7 miesiąca życia psa widać już całkowite skutki działania w/w mutacji. Przykład jack russell terriera dotkniętego tym schorzeniem można znaleźć w opracowaniu naukowym: Black hair follicular dysplasia in a tricolour Jack Russell terrier C. M. Knottenbelt, M. K. Knottenbelt 1996 [nie możemy przytoczyć zdjęć ze względu na zastrzeżone prawa autorskie tego opracowania].
Rozpoznanie choroby polega na ocenie mikroskopowej włosa psa i samych mieszków włosowych. W obrazie widać nieprawidłową pigmentację i skupiska melaniny oraz zatkane keratyną mieszki włosowe. Co więcej, występuje również podobne schorzenie CDA (colour dilution alopecia). W tym przypadku włosy również wypadają i są rozjaśniane. Często objawy tej choroby genetycznej ujawniają się u psa już dorosłego, nawet w 3-4 roku życia.
Oprócz JRT dysplazja mieszków włosowych występuje także wśród psów wielu innych ras, takich jak m.in.: cavalier king charles spaniel, jamnik, border collie, beagle itd. Choroba występuje również u kundelków.
Jednocześnie należy podkreślić, że jest to pewna wada psa, a nie jego zaleta. Psy, które dotknięte są tym schorzeniem nie powinny być rozmnażane. Zaś oferowanie do sprzedaży w wyższej cenie psów z genami rozjaśniającymi 'dd’, lub z/i dysplazją mieszków włosowych, jako wyjątkowych, ciekawszych i mało spotykanych może wydawać się wielu osobom niemoralne. Od czasu do czasu psy z tą wadą widuje się w ogłoszeniach w różnych dziwnych stowarzyszeniach.
Bibliografia:
- Wybrane dermatozy przebiegające z wrodzonymi, genetycznymi oraz nabytymi wyłysieniami u psów – dr n. wet. Piotr Wilkołek, dr n. wet. Marcin Szczepanik, dr n. wet. Marcin Gołyński, lek. wet. Łukasz Adamek
Zakład Diagnostyki Klinicznej i Dermatologii Weterynaryjnej Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie - Black hair follicular dysplasia in a tricolour Jack Russell terrier C. M. Knottenbelt, M. K. Knottenbelt 1996
- The basics of coat color and pattern Glossary By Holly R. Steel
- Dilute Coat Color D-Locus and New D2-Locus Animal Genetics Inc. https://www.animalgenetics.us/canine/canine-color/DLocus.asp [dostęp 03.09.2021]