Hiperkalcemia i hipokalcemia , czyli zaburzenia metabolizmu wapnia u psów są niestety częstą przypadłością. Hiperkalcemia to wysoki poziom wapnia we krwi, a hipokalcemia – to jego zbyt niski poziom względem wartości prawidłowych.
Rozregulowanie ilości wapnia u psów może nastąpić z powodu różnych zaburzeń metabolicznych. Wapń pełni wiele funkcji w organizmie w tym odpowiada za:
- skurcz mięśni
- prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego
- krzepnięcie krwi
- uwalnianie hormonów
- oraz aktywność enzymów
Rozregulowanie to ma więc wpływ na cały organizm psa. Dodajmy, że hipokalcemia często występuje u suk karmiących i będących w ciąży. Zdarza się także m.in. u psów po wypadkach – w stanie krytycznym oraz u psów z urazami, gównie brzucha.
Hipokalcemia połogowa, zaburzenie metabolizmu wapnia u psów
To jedno z najczęstszych zaburzeń metabolizmu wapnia u suk. Jest to stan bezpośrednio zagrażający życiu suki! Występuje najczęściej w 1-3 tygodniu od porodu, kiedy produkcja mleka jest największa. Wówczas suki produkując mleko, nie nadążają z utrzymaniem właściwego poziomu wapnia we krwi. Właśnie ten spadek to hipokalcemia (nazywana też tężyczką poporodową lub rzucawką). Ponadto, najbardziej zagrożone tym schorzeniem są mniejsze rasy z licznym miotem. Mimo to, suka każdej rasy może dostać tężyczki, jak również, może ona wystąpić w każdym momencie laktacji. Sporadycznie tężyczka może wystąpić w późnej fazie ciąży oraz przy samym porodzie. Uznaje się, że po 40 dniu od porodu ryzyko tężyczki jest już bardzo mało prawdopodobne.
Objawy tężyczki
Pierwszymi objawami tężyczki są dyszenie i niepokój. Następnie obserwuje się drżenie mięśni, sztywność ciała oraz brak koordynacji ruchowej. Suka może być agresywna, próbować za wszelką cenę wstać i chodzić. To, w połączeniu z porażeniem ciała wygląda dość strasznie. Mogą wystąpić drgawki całego ciała, przyspieszony puls i stan utraty przytomności. Zdarza się, że suka zapada w faktyczną, całkowitą śpiączkę. Podczas napadu tężyczki może dojść do arytmii i niedociśnienia opornego na leczenie. Zdarza się również obrzęk mózgu. Dochodzi do gwałtownego pogorszenia stanu zdrowia, zaczyna się hipertermia (temperatura ciała około 41-42 oC) i szybki zgon suki. Dodatkowo, hipokalcemia podczas porodu może wydłużyć akcje porodowe i prowadzi do nieefektywnych skurczów, co (przy braku wiedzy i nierozpoznaniu objawów) może zakończyć się zgonem szczeniąt. Przy tężyczce podczas porodu mogą nie występować inne wyżej wymienione objawy kliniczne. Mogą też zostać pomylone (przez niedoświadczoną osobę) z normalnym zachowaniem suki podczas porodu np. wzmożony niepokój czy dyszenie.
Diagnoza, leczenie i doraźna pierwsza pomoc
Bardzo ważna jest obserwacja suki, zwłaszcza w pierwszych 3-4 tygodniach po porodzie. Tężyczka postępuje bardzo szybko, a każde spóźnione wprowadzenie leczenia może zakończyć się zgonem suki. Oprócz obserwacji suki i objawów, które występują, sprawdza się reakcję na wprowadzone leczenie. Ponadto, leczenie tężyczki poporodowej należy wprowadzić natychmiast, gdyż zachodzi ryzyko zgonu. Roztwory wapnia podawane dożylnie zwykle powodują szybką poprawę stanu zdrowia w ciągu maksymalnie kilkunastu minut. Co więcej, podając roztwory dożylne należy monitorować pracę serca. W przypadku wystąpienia arytmii, należy przerwać podawanie wapnia do czasu normalizacji częstości i rytmu serca. Następnie podawanie jest wznawiane z połową pierwotnej szybkości wlewu.
Szczenięta nie powinny być karmione przez sukę przez 12-24h od napadu tężyczki. W tym czasie trzeba je karmić mlekiem zastępczym. Przy nawracających tężyczkach podczas tej samej laktacji należy szczeniaki, które nie ukończyły czterech tygodni karmić samemu z butelki, a jeśli ukończyły 4 tygodnie, należy je całkowicie odstawić od suki. Do końca laktacji należy podawać suplementy wapnia oraz witaminę D. Ponadto, co tydzień badać poziom wapnia we krwi suki. Wszystko oczywiście pod kontrolą lekarza weterynarii.
Inne zaburzenia związane z niedoborem wapnia u psów
Silne dyszenie suki podczas rzucawki często powoduje zasadowicę oddechową. Zasadowica sprzyja wiązaniu wapnia z krwi z białkami, co skutkuje obniżeniem ważnego, zjonizowanego wapnia we krwi. Zaś to, w efekcie jeszcze bardziej zaostrza hipokalcemię. Dlatego też m.in. „czekanie aż samo przejdzie” nie jest dobrym wyborem.
Ponadto, tężyczka może być podobna do objawów innych chorób/stanów psa, takich jak np. hipoglikemia, zatrucia, padaczka, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Należy wykluczyć również inne możliwe przyczyny rozdrażnienia, jak zapalenie macicy czy listwy mlecznej.
Zapobieganie tężyczce poporodowej u suki
Suka, która przeżyła raz tężyczkę jest wysoce narażona na ponowne napady, podczas następnych porodów. Dlatego można wprowadzić pewne środki, myśląc o kolejnych miotach. Są to:
- dostarczanie suce wysokojakościowej karmy
- podczas laktacji dostarczanie wody i pokarmu bez ograniczeń (w szczycie laktacji można podawać suplementy wapniowe)
- wspomaganie suki podawaniem szczeniętom mleka zastępczego do ukończenia 4 tygodnia życia
- po ukończeniu 4 tygodnia życia szczeniąt, karmienie ich pokarmem stałym
Na co warto zwrócić szczególną uwagę!
Nie należy podawać suce suplementów wapnia w okresie ciąży i laktacji, ponieważ może mieć to skutek odwrotny do zamierzonego. Może spowodować tężyczkę. Przyczyną tego faktu jest rozregulowanie wydzielania parathormonu przytarczyc (PTH), który odpowiada za metabolizm wapnia. Dlatego też, suplementacja wapniem może prowadzić do zmniejszenia skuteczności wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego oraz do pogorszenia mechanizmów pozyskiwania wapnia z kości samej suki (samoregulacji poziomu wapnia we krwi).
Przejście na surowe mięso
Podobny skutek ma przejście w okresie ciąży i laktacji na surowe mięso. Taka dieta może zaburzyć proporcje wapnia do fosforu, czego jak ognia staramy się unikać w tym bardzo ciężkim dla suki okresie. Wiele źródeł podaje, że nawet dosmaczanie suce surowym mięsem lub podrobami może być przyczyną tężyczki. Zdarza się, że niedoświadczeni hodowcy popełniają ten błąd myśląc, że mięso w każdej ilości jest potrzebne ciężarnej suce. Dlatego należy pamiętać, że proporcje wapnia do fosforu muszą pozostać cały czas w podobnych proporcjach czyli Ca:P 1,2:1. Jeśli już bardzo chcemy podać suce suplementy lub wzbogacić dietę, to robimy to na początku ciąży. Podajemy w bardzo małych ilościach i w połączeniu z witaminą D oraz fosforem. Dobrym wyborem jest mleko, o ile laktoza nie będzie powodować biegunek.
Zaburzenia wapnia u psów – jak częsta to choroba?
W jednym z opracowań naukowych przeanalizowano wyniki badań elektrolitów. Sprawdzono odpowiadającą im dokumentację medyczną, aby znaleźć powiązania i przyczyny hiperkalcemii i hipokalcemii. Baza zawierała 44 366 badań psów ze szpitala zwierzęcego. Hiperkalcemię miało 10,7%, a hipokalcemię 9,7%.
Najczęstszymi przyczynami patologicznymi hiperkalcemii były:
| Przyczyna | Przypadków: | Z czego ciężkich przypadków % |
| nowotwory złośliwe | 12,9% | 47,0% |
| związane z przytarczycami | 4,6% | 20,2% |
| niedoczynność kory nadnerczy | 1,7% | 2,0% |
| uszkodzenie nerek | 1,2% | 1,6% |
Najczęstszymi przyczynami patologicznymi hipokalcemii były:
| Przyczyna | Przypadków: | Z czego ciężkich przypadków % |
| stan krytyczny psa | 17,4% | 23,7% |
| uszkodzenie nerek | 10,4% | 25,6% |
| zatrucie | 7,5% | 7,2% |
| cukrzyca | 4,4% | 4,8% |
| ostre zapalenie trzustki | 3,5% | 3,9% |
| Rzucawka poporodowa | 2,6% | 7,2% |
Co ciekawe, zaobserwowano też jeden łagodny przypadek hiperkalcemii, do której doszło na skutek leczenia hipokalcemii poporodowej. Wówczas została podana zbyt duża ilość wapnia dożylnie.
Hiperkalcemia oraz hipokalcemia to stan zagrażający życiu psów. Ciężkie przypadki hiperkalcemii najczęściej związane są z nowotworami oraz problemami z przytarczycami. Natomiast ciężkie przypadki hipokalcemii związane są zwykle ze stanami krytycznymi psów (np. po wypadkach, ciężkich pogryzieniach). Ponadto, wiążą się z uszkodzeniem nerek, zatruciami oraz rozrodem – rzucawki poporodowe.
Bibliografia:
Disorders of Calcium Metabolism in Dogs Disorders of Calcium Metabolism in Dogs By Jean A. Hall , DVM, PhD, DACVIM, Department of Biomedical Sciences, Carlson College of Veterinary Medicine, Oregon State University
Last full review/revision Jun 2018
Puerperal Hypocalcemia in Small Animals (Postpartum hypocalcemia, Periparturient hypocalcemia, Puerperal tetany, Eclampsia) By Jean A. Hall , DVM, PhD, DACVIM, Department of Biomedical Sciences, Carlson College of Veterinary Medicine, Oregon State University Last full review/revision Jun 2015 | Content last modified Jun 2016
Severity of Ionized Hypercalcemia and Hypocalcemia Is Associated With Etiology in Dogs and Cats Michelle Coady, Daniel J. Fletcher, and Robert Goggs 2019
1.Eclampsia in the Dog : An Overview, Mohsinkhan Pathan ant others, Anand Agricultural University February 2011
2.Eclampsia in dogs: 31 cases (1995-1998) K J Drobatz 1, K K Casey
3.Eclampsia in Dogs By Ryan Llera, BSc, DVM; Ernest Ward, DVM, VCA animal hospitals [dostęp 30.01.2022]
Tagi: ciążą, karmienie, laktacja, poród, psy, rozród, suplementy, szczenięta, wapń, witaminy, zdrowie