Informacje o ryzyku – zagrożenie życia psiego noworodka

Nie każdy zdaje sobie sprawę z tego, jak dużym problemem jest zagrożenie życia psiego noworodka. Tymczasem, nawet 40% noworodków psów i kotów umiera przed 12 tygodniem życia. Dobra opieka może znacznie zmniejszyć tą śmiertelność. Dlatego też szybkie wykrywanie zaburzeń i chorób jest niezbędne, aby zapewnić odpowiednie działanie i leczenie. Zwiększa to znacząco szansę przeżycia szczeniąt.

Zbieranie informacji o ryzykach w rasie, w innych hodowlach, w liniach hodowlanych, czy u konkretnych suk lub po konkretnych reproduktorach jest niezwykle ważne. Informacje o tym, co wydarzyło się w poprzednich miotach suki czy reproduktora pozwala na określenie potencjalnych chorób genetycznych. Należy również przeanalizować czy występowały jakiekolwiek problemy w ciąży, jaką karmę otrzymywała suka, jakie suplementy, leki, czy suka mogła być narażona na toksyny (np. środki na owady/gryzonie, opryski chemiczne upraw itp.). W jakim wieku jest suka i kiedy ostatnio rodziła, czy była w dobrym stanie fizycznym.

Ocena szczeniaka – zagrożenie życia psiego noworodka

Oczywiście, ocenę zdrowia szczeniaków najlepiej powierzyć specjaliście weterynarzowi. Trzeba jednak przyznać, że to hodowca opiekując się miotem często dzień i noc, może najszybciej dostrzec niepokojące objawy oraz na podstawie swoich poprzednich miotów znaleźć różnice w wyglądzie i zachowaniu szczeniaków. Na co zwrócić uwagę?

Błony śluzowe jamy ustnej, kolor – w ciągu pierwszych 2-4 dni życia błony śluzowe są przekrwione. Po tym czasie stają się różowe. Zasinienia lub biały odcień świadczą o stresie, cierpieniu, bólu.

Błony śluzowe jamy ustnej, wilgotność – szczeniaki w dobrym stanie nawodnienia mają śluz wilgotny. Lepki śluz lub suche błony śluzowe wskazują na odwodnienie 5-7 procentowe. Bardzo suche błony, utrata elastyczności skóry to odwodnienie powyżej 10%.

Sierść – brak sierści (oprócz brzucha gdzie normalnie jej nie ma) może wskazywać na przedwczesny poród lub wady genetyczne w tej przestrzeni. Nieprawidłowa okrywa włosowa na grzbiecie może sugerować rozszczep kręgosłupa.

Skóra brzucha, kolor – skóra brzucha powinna być różowa, jeśli kolor wpada w odcienie niebieskiego lub ciemno czerwonego może to wskazywać na stan bezpośrednio zagrażający życiu szczenięcia (sepsa, sinica).

Głowa, kończyny, tułów, ogon – sprawdzamy czy wszystko jest symetryczne, kształtne i proporcjonalne. Głowę należy ocenić szczególnie dokładnie, zwracając uwagę na ciemiączko, rozszczep podniebienia, zaropiałe oczy (ophthalmia neonatorum). Zwrócić należy również uwagę na budowę nosa oraz uszu. Ogon należy sprawdzić pod kątem napięcia mięśni, załamań, długości oraz jego ruchów.

Klatka piersiowa – zwracamy uwagę czy nie jest spłaszczona, co może świadczyć o tzw. pływającym szczeniaku. Sprawdzamy czy nie jest wklęsła na środku, co z kolei może świadczyć o klatce lejkowatej. Najlepiej porównać budowę szczeniaków ze sobą, wtedy najłatwiej zaobserwować nieprawidłowości.

Brzuch – psie noworodki powinny mieć lekko zaokrąglony brzuch, ale nie wzdęty i twardy. Taki brzuch może wskazywać na problemy z układem oddechowym, połykaniem powietrza lub zatrzymaniem moczu/kału w organizmie. Należy zbadać brzuch, odbyt i moczownik pod kątem ubytków, które mogą być spowodowane kanibalizmem. Suki po cesarskich cięciach albo słabiej zajmują się potomstwem albo wręcz przeciwnie – nadmiernie opiekują. To może skutkować uporczywym wylizywaniem szczeniaków i przesadą w ich pielęgnacji, nadgryzaniu itp.

Wydzieliny – szczeniak powinien wydalać mocz i kał, wszystkie inne wydzieliny są nieprawidłowe (np. ropne). Prawidłowe oddawanie kału i moczu sprawdza się mokrym wacikiem, pocierając okolice narządów płciowych. Nieprawidłowe napięcie mięśni w tym obszarze może wskazywać na wady, lub np. problem z nieprawidłowym unerwieniem miednicy.

Behawior suki – jeśli suka odpycha któreś ze szczeniąt, sugeruje to patologię tego szczenięcia. Przeważnie suka odpycha szczenięta z obniżoną temperaturą i mniej ruchliwe. W przypadku spadku temperatury szczeniaka poniżej 35_oC, suki przeważnie zupełnie przestają się nim zajmować. Suki po cesarskich cięciach oraz takie, u których zaburzone jest wydzielanie oksytocyny podczas laktacji mogą być agresywne w stosunku do szczeniąt, robiąc im poważne rany, zabijając je lub w skrajnych przypadkach je zjadając. Podobne zachowania mogą występować np. przy bólu spowodowanym np. zapaleniem listwy mlecznej czy tężyczki, zbyt dużą liczebnością miotu czy zbyt dużą ilością psów na danej przestrzeni. Agresja w stosunku do właściciela podczas odchowu nie jest niczym niepokojącym.

Ocena punktowa szczenięcia zaraz po urodzeniu

Czynnik:	0 punktów	1 punkt	2 punkty
Tętno	brak	poniżej 180	180 lub więcej
Oddech	brak	dyszy	prawidłowy
Kolor błon śluzowych	biały lub siny	blado różowy	normalny różowy
Aktywność spontaniczna i napięcie mięśni	brak	normalne napięcie mięśni, brak ruchu	normalne ruchy
Odruch ssania	brak	słaby	normalny
Stymulacja lędźwiowo-akralna (energiczne pocieranie)	brak reakcji	ruch, bez płaczu	ruch i płacz

Punkty się sumuje, maksymalna liczba to 12.

Dokładniejsza ocena stanu szczeniaka:

Metody zarezerwowane głównie tylko dla weterynarzy to poddanie badaniu krwi, moczu oraz wykonanie USG lub RTG szczenięcia.

Zagrożenie życia psiego noworodka – reanimacja po porodzie

Szczeniaka umieszcza się na ciepłym i suchym ręczniku, usuwa się resztki błon śluzowych. Następnie oczyszcza się górne drogi oddechowe poprzez: odessanie z płynów, 'rozcieranie’ noworodka aż do wyschnięcia. To intensywne pocieranie stymuluje oddychanie szczenięcia. Nie zaleca się już wykonywać ruchów kołysania w celu udrożnienia dróg oddechowych, gdyż może to spowodować wylew mózgowy. Często bezpośrednio po porodzie szczenięta oddychają nieregularnie. Można w takim przypadku zastosować delikatną resuscytację usta-usta lub usta-nos. Jeśli szczeniak nie oddycha, ale wyczuwalny jest puls, resuscytację należy prowadzić minimum przez 30 minut. Niedotlenienie objawia się zaburzonym tętnem, w takim przypadku zaleca się podanie tlenu. Szczeniaka najlepiej byłoby umieścić w inkubatorze.

Ocena szczenięcia po reanimacji

Po reanimacji należy przeprowadzić ocenę szczeniaka. Sprawdzamy:

układ oddechowy,
pępek,
ślady urazów okołoporodowych,
ewentualne wady rozwojowe,
stan dojrzałości,
sprawdzamy odruchy,
masę urodzeniową, którą należy zapisać,
sprawdzić drożność jelit i układu moczowego – masaż krocza stymuluje oddawanie kału i moczu.

Wpływ różnych czynników na przeżycie szczeniąt

Czynniki. które mogą wpływać na przeżycie szczeniaka to między innymi czynniki związane z samą suką, ale i te leżące po stronie płodu. Nagłe przypadki są największym czynnikiem ryzyka. Jeśli stan nagły nie został wykryty w odpowiednim momencie, stan szczeniąt (lub jednego/kilku z nich) pogarsza się z każdą chwilą. Pilny stan wymaga natychmiastowego cięcia cesarskiego. Szczenięta urodzone w trybie nagłym mogą mieć szereg dolegliwości, takich jak: odwodnienie czy hipotonia. Suki rodzące w trybie pilnym mają trzykrotnie większe ryzyko urodzenia szczeniąt martwych, w porównaniu z planowanym cesarskim cięciem.

Ryzyko śmierci szczeniąt

W jednym z badań (na podstawie narodzin 3908 szczeniąt) stwierdzono, że ryzyko śmierci szczeniąt bezpośrednio po cięciu cesarskim wynosiło 8%. 2h po operacji wynosiło 13%, a do 1tygodnia 20%. Przy porodach naturalnych wskaźniki te pokazały ryzyko zgonu szczeniaka bezpośrednio przy porodzie 2,2% i 8% po 24h od porodu. Leki uspokajające i znieczulające przenikają do płodów co wiąże się z czasem trwania cesarskiego cięcia, a ma przełożenie na liczbę martwych szczeniąt.

Na podstawie badań stwierdzono, że głównymi czynnikami śmiertelności psich noworodków mogą być:

obecność szczenięcia w kanale miednicy – dystocja
czas znieczulenia >80min (ryzyko wzrasta 3 krotnie)
wiek suki >8lat
czas od znieczulenia do operacji >30min
czas zabiegu powyżej 75 minut,
poród trwający powyżej 10h.

Na podstawie długoletnich obserwacji stwierdzono, że większość zgonów szczeniąt następuje w pierwszych dniach od porodu, co przedstawia poniższa tabela:

Zagrożenie życia psiego noworodka

Ryzyko zgonu szczeniaka z dystocją jest zwiększone blisko 9 krotnie! Przyczyna szczeniaka utkniętego w kanale rodnym może leżeć po stronie matki, jak np. budowa miednicy, ale i po stronie płodu np. zbyt duży rozmiar czy wada anatomiczna. Wyniki te ukazują konieczność przeprowadzenia operacji w trybie pilnym jeśli dochodzi do dystocji i nie udaje się wydostać płodu metodami niechirurgicznymi.

W przypadku płodów ludzkich do zatrzymania akcji serca dochodzi po ok 180min stresu, ale już po 60min stresu mogą być obserwowane deficyty neurologiczne. Nie znaleźliśmy analogicznych badań dotyczących psów.

Co istotne, wśród starszych suk i/lub z nadwagą, ryzyko śmierci noworodków znacząco wzrasta. Ponadto, wyższy odsetek zgonów zauważalny jest wśród szczeniąt o niskiej masie urodzeniowej oraz wśród tych, które po urodzeniu nie przybierają równomiernie na wadze.

Masa urodzeniowa i jej wpływ na życie noworodków

Wielu specjalistów podkreśla, że to właśnie niska masa urodzeniowa oraz wolne tempo przyrostów tej masy są najważniejszymi czynnikami, przez które dochodzi do śmierci noworodków. Zagrożenie życia psiego noworodka w przypadku niskiej masy ciała związane jest również z ryzykiem hipotermii. Stosunkowo duża powierzchnia ciała i niewielka jego masa sprawia, że ubytek temperatury jest zbyt duży. Dodatkowo, jeżeli szczenięta są zbyt słabe, aby ssać matkę lub nie mogą dostać się do mleka na czas, nie są w stanie utrzymać prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Zaś spadek cukru bardzo szybko prowadzi do osłabienia noworodka i jego śmierci.

W pierwszej dobie życia szczenięta mogą utracić do 10% swojej masy urodzeniowej. Wiąże się to z parowaniem wody z powierzchni ciała. Jednak już w drugiej dobie szczenięta powinny zacząć regularnie przybierać na wadze. Noworodek powinien codziennie przybierać około 10% masy ciała. Hodowca powinien ważyć każde szczenię przynajmniej dwa razy dziennie, aby w porę wykryć, który malec przybiera zbyt wolno.

Gdy stan noworodków pogarsza się

W przypadku szczeniąt, które podczas porodu są zdrowe, ale z czasem ich stan się pogarsza, zauważalne są pewne cechy wspólne. Bez względu na przyczyny występujących zaburzeń, wśród szczeniąt z którymi dzieje się coś złego można zauważyć:

niedotlenienie
hipotermię
odwodnienie
hipoglikemię
wolniejszy przyrost masy ciała
nie są aktywne
nie poszukują pokarmu
brak u nich odruchu ssania
brak odruchu zginaczowego
w trudnych przypadkach matka zaczyna izolować szczenię od reszty miotu.

Zagrożenie życia psiego noworodka – hipotermia

Kolejnym, groźnym dla życia noworodka stanem jest hipotermia. Jest to stan obniżenia wewnętrznej temperatury organizmu, który ma wpływ na wiele funkcji życiowych. M.in. spowalnia motorykę przewodu pokarmowego oraz prowadzi do rzadkoskurczu serca (aby zmniejszyć zapotrzebowanie metaboliczne), co z kolei skutkuje niedotlenieniem tkanek. Wówczas zmniejsza się częstość oddechów noworodka. W efekcie dochodzi do kwasicy metabolicznej, co może skutkować uszkodzeniem narządów wewnętrznych. Skutkiem może być również zapaść sercowo-naczyniowa, która w przypadku tak małego organizmu bardzo szybko prowadzi do jego śmierci. Po urodzeniu, zarówno zdrowe jak i te słabsze szczenięta powinny być blisko źródła ciepła (najlepsza będzie ich własna mama). Prawidłowa temperatura ciała noworodka wynosi od 35 do 37,2°C. Jeśli zauważamy pierwsze objawy hipotermii, ogrzewanie szczenięcia powinno odbywać się stopniowo.

Termoregulacja szczeniąt

Należy pamiętać, że termogeneza drżeniowa (czyli drżenie ciała wiązane z zimnem) oraz odruch skurczu naczyń krwionośnych pojawiają się dopiero po pierwszym tygodniu życia. Zaś prawidłowa termoregulacja ośrodkowa w pełni rozwinięta jest dopiero po pierwszym miesiącu życia. Dodatkowo, noworodek jest pozbawiony izolacji w postaci tkanki tłuszczowej, przez co jego podatność na wychłodzenie jest jeszcze większa. Z tego powodu wielu hodowców stosuje dodatkowe źródła ciepła, które są w stanie zwiększyć szanse na przeżycie szczeniąt i zapewnić im możliwość ogrzania się. Jednymi z podstawowych i najczęściej stosowanych są promienniki podczerwienie, tzw. kwoki.

Zespół słabnięcia

Zdarzają się sytuacje, kiedy wcześniej zdrowe szczenię, urodzone w terminie, nagle zaczyna słabnąć. Jego stan znacząco pogarsza się, a przyczyna jest nieznana. Taki stan często prowadzi do śmierci noworodka. U szczenięcia pojawia się hipotermia, odwodnienie, hipoglikemia i niedotlenienie. Powoduje to gwałtowne pogorszenie się stanu zdrowia i w wielu przypadkach śmierci. Przyczyną, którą można wówczas wykryć podczas sekcji są zakażenia wirusowe lub bakteryjne, przekrwienie płuc, obrzęk, krwotok, bądź zapadnięcie płuc, ale nie jest to regułą. W wielu przypadkach zespół słabnięcia jest efektem wychłodzenia organizmu lub problemów z dostępem do pożywienia. Jeśli zauważamy objawy słabnięcia szczenięcia, warto wykonać badania krwi, aby ustalić przyczynę i skuteczniej dbać o zdrowie pozostałych szczeniąt.

Zagrożenie życia psiego noworodka – hipoglikemia

Prawidłowe stężenie glukozy we krwi noworodka jest dość wysokie i powinno wynosić około 90 do 140 mg/dl. Spadek cukru we krwi szczenięcia może być spowodowany nieodpowiednim lub nieregularnym poobieraniem posiłków. Szacuje się, że szczenię może przeżyć około 24h utrzymując prawidłowe stężenie glukozy w organizmie. Jest to możliwe dzięki wytwarzaniu glukozy z innych substratów w organizmie zwierzęcia. Jednak po wyczerpaniu ich, stężenie cukru we krwi zaczyna spadać. Objawem tego są zazwyczaj: drgawki, drżenie mięśni, osowiałość, zapaść, śpiączka oraz śmierć. W celu zapobiegania hipoglikemii można wykorzystać dożylne lub doszpikowe podawanie glukozy. Podaż należy utrzymać aż do momentu, kiedy szczenię będzie w stanie samodzielnie pobierać pokarm. Zazwyczaj stosuje się 10% roztwór glukozy w dawce 1 – 2 ml / kg m.c., jednak uzależnia się to od stanu noworodka.

Najsłabsze ogniwo

Choć nie brakuje osób, które uważają, że „najsłabsze ogniwo musi odpaść”, to nie brakuje również hodowców i lekarzy weterynarii walczących o każde psie życie. W wielu przypadkach udaje się uratować szczenięta, z których później wyrastają piękne i zdrowe zwierzęta. Nie jest to jednak regułą. Należy mieć świadomość, że część odratowanych zwierząt nigdy nie odzyska pełni zdrowia, a ich stan będzie wymagał znacznie większej opieki. Oczywiście, nie zdołamy uratować wszystkich słabszych szczeniąt. Mimo to w większości przypadków możemy znacząco zwiększyć ich szanse na przeżycie.

Oczywiście hodowca powinien mieć stały kontakt z lekarzem weterynarii.

Bibliografia:

Behawior rozrodowy psów i kotów Angelika Chłopik, Anna Wysokińska Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Wydział Agrobioinżynierii i Nauk o Zwierzętach 2019
Dystocia, Caesarean Section and Resuscitation of Neonates World Small Animal Veterinary Association World Congress Proceedings, 2010 Iris M. Reichler, PD, Dr.med.vet. Zurich, Switzerland
Influence of maternal, anesthetic, and surgical factors on neonatal survival after emergency cesarean section in 78 dogs: A retrospective study (2002 to 2020) Keaton Schmidt, Cindy Feng, Tingxuan Wu, Tanya Duke-Novakovski 2021
Impact of decision to delivery time of fetal mortality in canine caesarean section in a referral population Lauren A. Proctor‐Brown, 1Soon Hon Cheong,corresponding author and Mariana Diel de Amorimcorresponding author 2019
Lawler DF. Neonatal and pediatric care of the puppy and kitten. Theriogenology 2008
Plunkett SJ. Fading neonatal syndromes. In: Emergency procedures for the small animal veterinarian. 2nd ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders, 2000;
Johnston SD, Root Kustritz MV, Olson PNS. The postpartum period in the cat. In: Canine and feline theriogenology. 1st ed. Philadelphia, Pa: WB Saunders, 2001;
Crighton GW. Thermal regulation in the newborn dog. Mod Vet Pract 1969
Macintire DK. Pediatric fluid therapy. Vet Clin North Am Small Anim Pract 2008
Kliegman RM, Morton S. The metabolic response of the neonate to twenty-four hours of fasting. Metabolism 1987
Fortney WD. Managing the sick neonate, in Proceedings. Western Vet Conf 2007
Veterinary Medicine, Vol 106, No 1, January 2011
Traas AM. Resuscitation of canine and feline neonates. Theriogenology 2008
Gunn-Moore D. Techniques for neonatal resuscitation and critical care, in Proceedings. World Congress WSAVA/FECAVA/CSAVA 2006

Tagi: hodowca, noworodek, problemy, psi